هرآن‌چه که لازم است درباره‌ی گذشته چنگ رومی بدانید

امروزه، یکی از شناخته‌شده‌ترین سازهای یونان بوستان که میان نوازندگان در سنین متفاوت مورد استقبال قرار ‌می‌گیرد ، چنگ‌ رومی است. در این مقاله، قصد دارم تا شما را با برخی از محبوب‌ترین دانستنی‌های این ساز، آشنا کنم.

چنگ رومی چیست؟

چنگ رومی که با نام لیر نیز شناخته می‌شود، مهم‌ترین ساز زهی در جهان یونان است. این ساز با سازهای زهی دیگری از جمله چلیس، فورمینکس چهار سیم و کیتارای هفت سیم نیز ارتباط دارد.

لیر که برگرفته از یونان است، در حقیقت انواع متفاوتی از سازهای زهی را توصیف می‌کند. به‌طور کلی، این ساز‌ از ۴ تا ۸ سیم و بدنه‌ای با بازو، پایه‌ای منحنی و میله‌ای متقاطع که در نهایت سیم‌ها را نگه می‌دارد، شکل می‌گیرد.

نکته‌ی جالب درباره‌ی چنگ این است که بدنه‌ی آن‌ در گذشته ابتدا از لاکِ لاک‌پشت و بعدتر از چوب ساخته شده است.

شکل‌گیری چنگ رومی

در دنیای باستان، یونانی‌ها چنگ را بخش مهمی از تمرینات روزمره‌ی خود می‌دانستند. بنا به اطلاعات به‌دست آمده، ظاهرا آن‌ها بر این باورند که این ساز، از مخلوقات خدای هرمس است. اما علت این موضوع چیست؟

داستان از این قرار است که هرمس که اغلب به‌عنوان شیاد ظاهر می‌شد، تعدادی از گاو‌های خدای موسیقی و دام یونان یعنی آپولو را می‌دزدد. آپولو پس از کشف این موضوع، به‌شدت عصبانی می‌شود و به‌دنبال گاوهای خود می‌رود.

بنا بر گزارش‌ها، هرمس برای جلوگیری از خشم آپولو، گاوی را قربانی می‌کند و ابزاری از روده‌های آن می‌سازد و سپس‌ آن را به لاک‌پشتی متصل می‌کند. در نهایت، پس از رسیدن آپولو به خدای هرمس، وی پس از شنیدن صدای ساز ساخته‌‌شده توسط هرمس، از او درخواست می‌کند تا این ساز مصحورکننده‌ی داستان ما یعنی چنگ رومی را با گاوها معامله کند. پس از این روایت، چنگ، به یکی از مهم‌ترین نماد‌های اصلی آپولو تبدیل شده است.

آپولو که به‌عنوان خدای نبوت و موسیقی یونان باستان شناخته می‌شود، پس از این اتفاق، از چنگ به‌عنوان نماد خرد و اعتدال یاد کرده است.

البته، تمام داستان‌ها و اطلاعاتی که از آغاز پیدایش چنگ رومی به‌دست آمده است، برگرفته از شواهد متفاوت در زمان‌های متنوع است و دانشمندان تا به امروز موفق به به‌دست آوردن زمان اصلی اختراع چنگ نشده‌اند. البته، باتوجه به ریشه‌ی اصلی کلمه‌ی لیر که متعلق به یونان است، احتمالا پیدایش آن برای همین ناحیه باشد.

با این‌که این موضوع توسط دانشمندان کاملا تأیید نشده است، ظاهرا با تحولی که در کمان تیراندازی، به چنگ و در نهایت به چنگ رومی ایجاد شده است، این ساز شکل گرفته است. با این‌حال، در ادامه جزئیات بیش‌تری را در میان خواهیم گذاشت…

چنگ رومی در دنیای باستان

چنگ رومی، سازی مشابه با چنگ اما در نسخه‌ی بسیار کوچک‌تر از آن است. باتوجه به شواهدی که از نخستین سازهای فرهنگ سومری باستان در حدود ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد یافت شده است، ما موفق شده‌ایم تا اولین تصاویری را از ساز زهی مشابه‌ای با ما چنگ رومی امروزی، به‌‌دست آوریم.

چنگ‌های نواحی سومر و اور، در اصل مربوط به سازهای زهی مصر هستند که برای ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد است. نخستین تصویر شناخته‌شده از چنگ در فرهنگ غربی، تصویری از چنگ بر تابوت‌خانه‌‌ای به‌نام تریادا در جزیره‌ی کرت است.

از دیگرتصاویر به‌دست آمده، مربوط به نقش برجسته‌ی سومری برای هزاره‌ی سوم پیش از میلاد است. در این نقش برجسته، نقشی از نوازندگان نشسته در حال نواختن چنگ‌های با طول حدودا ۱۰۰ سانتی‌متر، رسم شده است.

در آن زمان، چنگ‌های سومری در حالت عمودی، نشسته و با انگشتان هر دو دست نواخته می‌شوند و ساختاری با بازوهای نامتقارن داشت.

البته، سومر تنها منطقه‌ی ما نیست، چرا که دانشمندان بعدتر در سایر نواحی از جمله بابل نیز آثاری از این ساز پیدا کرده‌اند. البته، چنگ‌های بابلی کمی نسبت به چنگ‌های سومری کوچک تر و بدنه‌ی آن‌‌ها نیز به‌صورت افقی بوده است.

تحول در چنگ‌ رومی

چنگ‌های رومی، از نخست همواره تغییراتی را به‌همراه داشته‌اند. به‌عنوان مثال، آن‌ها در مرحله‌ی نخست تنها دارای ۴ سیم بوده‌اند که با استفاده از دو دستت نواخته می‌شدند. بعد‌تر، یونانی‌ از سیم‌های بیش‌تری به تعداد ۷ تا ۸ سیم استفاده کردند تا تنوع بیش‌تری در تن صدای ایجاد شده، به‌وجود آورند.

البته، توسعه‌ی سیم‌های چنگ همچنان تا قرن ۱۸ ادامه داشته است؛ به‌طوری که نوعی روتای ارودایی دارای ۱۶ رشته‌ی کامل است.

همان‌طور که پیش‌تر نیز به آن اشاره کردیم، لیرهای سومر باستان دارای طراحی بسیار بزرگی بودند و مانند چنگ‌ها با پایه‌های بر زمین نواخته می‌شدند. برعکس آن‌ها، چنگ‌های یونانی از نظر اندازه کوچک‌تر از آن‌ها بودند و نگه‌داشتن آن‌ها با دو دست امکان‌پذیر است. درواقع، از دستی برای نگه داشتن پایه‌ی آن و از دست دیگر برای نواختن سیم‌ها استفاده می‌شود.

امروزه نیز چنگ‌های رومی به همین دو دسته تقسیم می‌شوند. چنگ‌های لیرا اغلب برای تمرینات موسیقی آماتور مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ در حالی که کیتارا برای تمرینات پیچیده‌تر و تنها توسط نوازندگان حرفه‌ای استفاده می‌شود.

باتوجه به مطالبی که در اوایل این مقاله نیز آورده شده است، این ساز در زمان باستان با پوسته‌ی لاک‌پشت برای داشتن صفحه‌ای خمیده و بعدتر با چوب برای داشتن صفحه‌ای صاف‌تر و بازتر ساخته می‌شد.

چنگ رومی در اروپا

لیر که در قرون وسطای اروپا نام روتا را به خود گرفت، دارای سیم‌های بیش‌تری شد که تنوع نت را در این ساز به‌وجود آورد. گیتار هارب که نمونه‌ای متنوع از ویژگی‌های گیتار و چنگ است، یکی از نمونه‌‌های تحول این ساز در قرن هجدهم میلادی است.

به‌طور کلی، توسعه‌ی چنگ تا قرن بیستم ادامه داشته است. همچنین، از جدید‌ترین نمونه‌های توسعه‌ی چنگ، می‌توان به اجرایی در دهه‌ی ۲۰ میلادی توسط نوازنده‌ای به‌نام ادموند پرچت اشاره کرد که تفسیر مدرن‌تری از این ساز را طراحی کرد.

چنگ در فرهنگ یونانی

موسیقی و نواختن چنگ، بخشی مهم و جدایی‌ناپذیر یونان محسوب می‌شوند. درواقع حتی شخصیت‌های اسطوره‌ای یونان باستان نیز از مزایای آموزش موسیقی مطلع بوده‌اند. به‌عنوان نمونه، آشیل توسط آموزش‌دهنده‌ی خردمند خود به‌نام Cherion، نواختن چنگ را آموخت. ناگفته نماند که افلاطون نیز تنها ابزار مناسب برای آموزش موسیقی را چنگ می‌دانست!

در زمان باستان، چندین مورد از شهرهای یونانی نقش‌هایی از این ساز را بر سکه‌های خود ترسیم می‌کردند. البته، باتوجه به ارتباط عمیق چنگ رومی با خدای آپولون، تعجبی ندارد که در قرن ششم پیش از میلاد، از طرح این ساز بر پشت درم نقره‌ای استفاده شده است.

منابع:

Study.com

worldhistory.org

britannica.com

کالیمبا ایران: مقصد نهایی سازهای آفریقایی و چوبی

برای کسانی که به دنبال سازهای اصیل آفریقایی و چوبی هستند، وبسایت Kalimba Iran فروشگاه اینترنتی پیشرو در ایران در حوزه ساز های آفریقایی و کوبه ای یا دستی است. آنها انتخاب های گسترده ای از ساز های کیفیت بالا و سازهای آفریقایی و چوبی را همراه با آموزش های متنوع ارائه می دهند و اطمینان حاصل می کنند که علاقه مندان به سازهایی دسترسی دارند که واقعاً ماهیت سنت های آفریقایی را تسخیر می کند. کالیمبا ایران به عنوان یک پلتفرم قابل اعتماد و آموزشی که نیازهای دوستداران موسیقی را برآورده می کند و یک تجربه خرید آنلاین بی نقص را فراهم می کند برجسته است. کالیمبا ایران با بسته های آموزشی مناسب برای علاقه مندان مبتدی و پیشرفته، منابع جامعی را برای یادگیری و تسلط بر تمامی ساز های چوبی و ساز های آفریقایی ارائه می دهد. آنها کیفیت و اصالت محصول را در اولویت قرار می دهند و اطمینان حاصل می کنند که هر ابزار با بالاترین استانداردها مطابقت دارد. علاوه بر این، وب سایت آنها دارای ظاهری کاربر پسند، گزینه های پرداخت امن و پشتیبانی سریع از مشتری است که آن را به مقصدی عالی برای خرید ساز ها و ابزارآلات آفریقایی و چوبی تبدیل می کند.
اگر شما علاقه مند به یادگیری kalimba هستید، می توانید با مراجعه به صفحه اپلیکیشن آموزش کالیمبا نسبت به دانلود اپلیکیشن کالیمبا و دریافت آموزش رایگان کالیمبا و خرید ساز کالیمبا از فروشگاه کالیمبا در وبسایت Kalimbairan اقدام نمایید.